Το έπος του 1940 - Οι δωσίλογοι: Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής με τους Γερμανούς

 

 Δεν είναι λίγες αναφορές και οι αναλύσεις που δείχνουν ότι οι απόγονοι των συνεργατών των Γερμανών την εποχή της κατοχής, είναι και σήμερα στα πολιτικά πράγματα και κυβερνούν τις οικογένειες των ηρώων, αυτών που πολέμησαν στο μέτωπο και στις αντιστασιακές οργανώσεις των πόλεων χάνοντας οι περισσότεροι τη ζωή τους, ως ήρωες που δεν τους θυμάται κανείς.

 

 Το βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη είναι μια έρευνα γροθιά που πρέπει να ενσωματωθεί στην ιστορική και συλλογική μνήμη για να μην επαναληφθεί στο μέλλον ο δωσιλογισμός.

 

Η συνεργασία με τον κατακτητή χαρακτήρισε την καθημερινότητα σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη. Πολιτικοί, στρατιωτικοί, επιχειρηματίες, δήμαρχοι, δικαστές, ιερείς, δημοσιογράφοι, συνεργάστηκαν στενά με τις αρχές κατοχής, για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. 

 

Η αρχικά διαφαινόμενη νίκη της Γερμανίας στον πόλεμο, ο αντικομμουνισμός, η απόκτηση γρήγορου και εύκολου πλούτου, η ιδεολογική ταύτιση με την εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία, η ανάγκη επιβίωσης, ήταν μερικοί από αυτούς.

Στην Ελλάδα, αν και έχουν περάσει 80 ολόκληρα χρόνια από το τέλος της κατοχής, το ζήτημα της συνεργασίας με τον κατακτητή εξακολουθεί να αποτελεί θέμα-ταμπού. Αυτό είναι αποτέλεσμα της πολιτικής λήθης που ακολούθησαν όλες οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις, στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τις πολιτικές συνέπειες του πρωτόγνωρου, σε ένταση και έκταση, συλλογικού τραύματος που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία η συνεργασία. Η συνεργασία με τον κατακτητή υπήρξε η αφετηρία του νέου διχασμού, ο οποίος, με τη συμβολή και άλλων παραγόντων, οδήγησε στις εμφύλιες συγκρούσεις της κατοχής, των Δεκεμβριανών και τελικά στον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1940.
Στο βιβλίο αυτό παρακολουθούμε την πολιτική, οικονομική και ένοπλη συνεργασία με τον κατακτητή, όπως εκδηλώθηκε στον νομό Αττικής. Μέσα από τη μελέτη αρχείων που για πρώτη φορά δημοσιοποιούνται, περιγράφεται η δράση αυτών που συνεργάστηκαν, εξετάζονται οι λόγοι και οι μηχανισμοί ανάπτυξης του φαινομένου της συνεργασίας καθώς και οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που ευνόησαν την εμφάνισή της.

Οι πολιτικές που ακολούθησαν οι τρεις ελληνικές κατοχικές κυβερνήσεις, ο ρόλος εμπόρων, βιομηχάνων, πολιτικών μηχανικών και άλλων στις οικονομικές συναλλαγές με τους κατακτητές, η δράση της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, των Ταγμάτων Ασφαλείας, των Ελλήνων πρακτόρων των Ες-Ες και άλλων, που συγκρότησαν το ένοπλο σκέλος της συνεργασίας, και η δικαστική τους αντιμετώπιση μετά το τέλος της κατοχής, βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της μελέτης.

Κριτικές

Κον Κον

29/08/2024, 16:14

Πρόκειται για μια στιβαρή, μεστή και συναρπαστική ιστορική μελέτη που καταδεικνύει, πέραν πάσης αμφιβολίας, πόσο εκτεταμένη ήταν η συνεργασία με τον κατακτητή τα χρόνια της τριπλής Κατοχής. Το γιατί και το πώς θα το βρείτε στο βιβλίο, που όλη η ουσία του μπορεί να αποδοθεί κατά τη γνώμη μου, με δυο χαρακτηριστικές φράσεις που μας κληροδότησε η αρχαιότητα. Και αναφέρομαι στη γνωστή ρήση του Ισοκράτη "Το της πόλεως ήθος ομοιούται τοις άρχουσιν" και το περίφημο "Ουαί τοις ηττημένοις" ή Vae victis που μας διασώζει ο Τίτος Λίβιος στην ιστορία του για τη Ρώμη. Πράγματι, όταν οι άρχοντές σου ανοίγουν πρώτοι την πόρτα της συνεργασίας, λογικά δημιουργούν τα ηθικά η καλύτερα τα ανήθικα ερείσματα να τους ακολουθήσουν και πολλοί άλλοι. Κι όταν υπάρξει δράση θα υπάρξει και αντίδραση.

 

 

 Καθόλα αναμενόμενο, λοιπόν, σε καταστάσεις έκρυθμες με κενό νομιμοποιημένης εξουσίας (με τρεις παράλληλες ελληνικές κυβερνήσεις: α) των δωσιλόγων, β) την εξόριστη και γ) την ΠΕΕΑ), όπως τα χρόνια της Κατοχής, να έχουμε ένοπλες συγκρούσεις και μεγάλο αγεφύρωτο ρήγμα ανάμεσα σε συνεργάτες και αντιστασιακούς. Επίσης να προσθέσω ότι ελάχιστοι από τους συνεργάτες και τους δωσίλογους τιμωρήθηκαν κι αυτοί με τις ελάχιστες δυνατές ποινές και όσοι γνωρίζουν ξέρουν πώς αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι το ΕΑΜ-ΚΚΕ στην προσπάθειά του να κεφαλαιοποιήσει την αθρόα λαϊκή υποστήριξη που είχε τα έπαιξε όλα για όλα σε μια ζαριά στην Αθήνα το Δεκέμβρη του ΄44. 

 

Όταν έχασε, δικαίωσε εξ αντανακλάσεως τη ρητορική περί κομουνιστικού κινδύνου των πολιτικών του αντιπάλων που έτσι την έβγαλαν καθαρή αντί να λογοδοτήσουν για τα εγκλήματα που είχαν κάνει εναντίον του ελληνικού λαού και όσοι κατάλαβαν κατάλαβαν τι σημαίνει να σε δικάζει ο πολιτικός σου αντίπαλος. Τέλος να πω πώς με τούτα και με κείνα ένα βαθύ αίσθημα αδικίας και ένα βαθύ τραύμα κατέφαγε την ψυχή και την καρδιά πολλών Ελλήνων από τα χρόνια εκείνα και ως σήμερα γεννώντας μια απέχθεια που φτάνει στα όρια της εχθροπάθειας για τους πολιτικούς αντιπάλους.

Pako Martinez

28/08/2024, 11:48

Το βιβλίο είναι εξαιρετικό. Αναδεικνύει πτυχές του δωσιλογισμού στην κατοχή καθώς και το εύρος και τη διάσταση του φαινομένου στην ολότητά του και ο ιστορικός δεν προσπαθεί να κρατήσει μια ακροκεντρώα θέση, μια θέση ιστορικού αναθεωρητισμού εμποτισμένη με τη θεωρία των δύο άκρων, προσπαθώντας να κερδίσει κυβερνητική έυνοια, χρηματοδότηση ή και γιατί όχι αργότερα καμιά θεσούλα. Αυτά τα λέω γιατί υπάρχουν διάφοροι καθηγητές πανεπιστημίων που έχουν κάνει πολλά και διάφορα προκειμένου να ανταμειφθούν. Η διαφορά του κ. Χαραλαμπίδη με τους ιστορικούς που αναφέρονται στο σχόλιο άλλου χρήστη είναι οτι είχε πρόσβαση σε αρχεία της κατοχής τα οποία μέχρι της περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν κλειστά και μη προσβάσιμα, για ευνόητους λόγους, καθώς μεγάλο κομμάτι της δεξιάς παράταξης μέχρι σήμερα θα βρει στενούς συγγενείς σε πολλούς φακέλους δωσίλογων. Κατά παρέκκλιση λοιπόν της νομοθεσίας τα αρχεία παρέμεναν μη προσβάσιμα. Την τετραετία λοιπόν αυτή δόθηκε πρόσβαση και ο κ. Χαραλαμπίδης από έρευνα σε πρωτογενείς πηγές γράφει ένα νέο βιβλίο, για να αναδείξει ένα σκοτεινό φαινόμενο, βιβλίο πρώτο σε πωλήσεις. Φυσικά τα αρχεία δεν είναι πλέον προσβάσιμα καθώς από το 2019 κι έπειτα η δεξιά κυβέρνηση επανέφερε το κλείσιμο των αρχείων και τη μη πρόσβαση σε αυτά. Μπήκα κυρίως στον κόπο να γράψω το σχόλιο γιατί πιστεύω οτι η άνω κριτική ενός άλλου λογαριασμού αδικεί το βιβλίο και χρησιμοποιεί ως μέσο την προσωπική επίθεση στον συγγραφέα, κοινώς "λάσπη", για να μειώσει την αξιοπιστία της ιστορικής του έρευνας. Γνωστή πρακτική άλλωστε.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

21/08/2024, 11:49

Για τον δωσιλογισμό επί Κατοχής έχουν γραφτεί αρκετά αξιόλογα βιβλία, από τα οποία ξεχωρίζουν τα έργα των Σπύρου Γασπαρινάτου, Δημοσθένη Κούκουνα και το συλλογικό σε επιμέλεια Χάγκεν Φλάισερ, Ηλία Νικολακόπουλου και Ιάκωβου Μιχαηλίδη "Εχθρός Εντός των Τειχών". Το βιβλίο του Χαραλαμπίδη δεν έχει να προσθέσει απολύτως τίποτα σε αυτά που ήδη ξέρουμε, πέρα από την στρατευμένη οπτική του και το γνωστό ξερολίστικο ύφος του συγγραφέα. Έχει φαγωθεί ο συγγραφέας να ξαναγράψει το αριστερό αφήγημα εκείνης της εποχής (με πιο σοβαρό τρόπο από τις γελοιότητες, των Βουρνά, Λιναρδάτου, Ψυρούκη κλπ βετεράνων), διότι προφανώς τον ενοχλούν τα συντριπτικά στοιχεία που έχουν αναδείξει τα τελευταία χρόνια οι συγγραφείς της λεγόμενης "αναθεωρητικής σχολής", τα οποία έχουν κλονίσει ανεπανόρθωτα το σαθρό αριστερό οικοδόμημα. Όλο λοιπόν το αριστερό σύστημα, προβάλλει και στηρίζει τον Χαραλαμπίδη. Έναν τύπο που σπούδασε οικονομικά και μετά κατόρθωσε (χωρίς μεταπτυχιακές σπουδές σε σχετικό κλάδο, δηλαδή μιλάμε για πρακτικές παλαιότατης κοπής...), να εξασφαλίσει να κάνει διδακτορικό στη νεώτερη ιστορία μας. Η διδακτορική του διατριβή κυκλοφόρησε και σε βιβλίο και από τότε μας τον παρουσιάζουν ως τον πλέον ειδικό και ειδήμονα για την ιστορία της Κατοχής. Μιλάμε εν τω μεταξύ για διατριβή που αναφέρεται στην "εμπειρία της Κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα", αλλά από τις 30 μαρτυρίες που συνέλεξε ο συγγραφέας από πρόσωπα που βίωσαν εκείνη την εποχή, οι 27 ανήκαν στο ΕΑΜ!! Για τέτοια αντικειμενικότητα και βάθος έρευνας μιλάμε...

Γιάννης Ξηρός

19/06/2024, 20:38

Όλοι ίσως έχουμε ακούσει για την ατιμωρησία των δοσίλογων και των Ελλήνων που τάχθηκαν ανοιχτά στο πλευρό των κατακτητών.
Αυτό το βιβλίο όμως, με πολύ απλά λόγια και στοιχεία, σε κάνει να συνειδητοποιήσεις το μέγεθος της προδοτικής συμπεριφοράς, την μεταπολεμική ξενδαντροπιά και κατάφορη αδικία απέναντι στους Έλληνες που παρέμειναν πατριώτες, αλλά και το να καταλάβεις ποιοί πήραν στα χέρια τους την εξουσία όταν έφυγαν οι Γερμανοί.
Θεωρώ ότι πρέπει να το διαβάσουμε όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας και να πέσουμε από τα σύννεφα της άγνοιας μας